Στο μάθημα αυτό θα διερευνήσουμε το πώς γεννήθηκε και εξελίχθηκε η δημοσιογραφία, καθώς και τις προϋποθέσεις για να γίνει κάποιος δημοσιογράφος.

Περιεχόμενα 1ου μαθήματος:

• Τι είναι η δημοσιογραφία;
  
• Ποιος είναι ο δημοσιογράφος;
  
• Τι κάνει ο δημοσιογράφος;
  
• Ποια είναι τα κίνητρα του δημοσιογράφου;
  
• Τι χρειάζεται ο δημοσιογράφος;
  

Τι είναι η δημοσιογραφία;

Δημοσιογραφία είναι ο δημόσια εκφερόμενος λόγος που αποσκοπεί στην ενημέρωση. Εκθέτει και σχολιάζει γεγονότα, αναλύει εξελίξεις, ή και επιχειρεί προεκτάσεις τους στο μέλλον. Ο όρος δημοσιογραφία περιλαμβάνει τη δραστηριότητα (επαγγελματική ή μη), τη μεθοδολογία συλλογής πληροφοριών και την οργάνωση των αντίστοιχων κειμένων δημοσίευσής τους. Τα μέσα έκφρασης της δημοσιογραφίας  περιλαμβάνουν: τύπο (εκτυπωμένα περιοδικά και εφημεριδες), ραδιόφωνο, τηλεόραση και διαδικτυακές πλατφόρμες (πύλες, ιστοσελίδες, ιστολόγια, wiki, ροές ειδήσεων και κοινωνικά δίκτυα).

Η δημοσιογραφία πρωτοεμφανίστηκε στην Ευρώπη του Διαφωτισμού, με τη μορφή διανεμόμενων φυλλαδίων, χάρη στην επανάσταση της τυπογραφίας που ανέπτυξε ο Γουτεμβέργιος. Η επίδρασή της στις κοινωνικές εξελίξεις κατά τα χρόνια της Γαλλικής Επανάστασης ήταν τέτοια που έκανε τον Ιρλανδό πολιτικό και φιλοσοφικό πατέρα του συντηρητισμού, Έντμουντ Μπερκ (Edmund Burke, 1729 – 1797) να δηλώσει ότι στη Γαλλία «ο Τύπος είναι η Τέταρτη Εξουσία» (μετά τον Κλήρο, την Αριστοκρατία και τους Δήμους). Στο πλαίσιο των δημοκρατιών του 20ού αιώνα, η ρήση αυτή εξέλαβε την έννοια «Τέταρτη εξουσία, μετά την Νομοθετική, την Εκτελεστική και την Δικαστική Εξουσία».

Αξίζει να παρατηρήσουμε δύο «γεννετήσια χαρακτηριστικά» της δημοσιογραφίας: Το πρώτο είναι ότι γεννήθηκε ως αντίδραση στην μονόπλευρη ενημέρωση των πολιτών από το κράτος και ως ανάγκη έκφρασης των μη-προνομιούχων και των καταπιεζόμενων πολιτών. Το δεύτερο, ότι ως «Τέταρτη Εξουσία» ανέλαβε την ευθύνη της ανεξαρτησίας της από τις άλλες τρεις.

Η δημοσιογραφία απέκτησε μαζική απήχηση και μετεξελίχθηκε σε επάγγελμα τον 19ο αιώνα, στα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης. Στην πρώτα χρόνια της ιστορίας της, η συγκέντρωση και η διάδοση των ειδήσεων ήταν μια μορφή βιοτεχνικής εργασίας που δεν διέφερε ακόμη από τη βιοτεχνία της εκτύπωσης. Η εργασία της συλλογής, η παρουσίαση και η διανομή πληροφοριών γινόταν από ένα άτομο, που ήταν και ο εκτυπωτής (τυπογράφος). Κατά τον 19ο αιώνα, ωστόσο, οι εκτυπωτές άρχισαν να απασχολούν όλο και συχνότερα άλλους για την παραγωγή των κειμένων και τη διάδοσή τους - με άλλα λόγια, η γραφή σταδιακά έγινε ξεχωριστή από την εκτύπωση. Έτσι, δημιουργήθηκε μια ομάδα ανθρώπων που βιοπορούσαν ως συγγραφείς για τα ΜΜΕ, παράγοντας πολλά διαφορετικά είδη κειμένων και για πολλούς διαφορετικούς τύπους μέσων: έγραφαν σχόλια, κριτική, ποίηση, μυθιστοριογραφία…

Το κλειδί για την επιτυχία των ατόμων αυτών στη δημοσιογραφία δεν ήταν η εξειδίκευση σε μία θεματική περιοχή, αλλά η ικανότητά τους να γράφουν για τα πάντα. Η εκβιομηχάνιση όμως των μέσων παραγωγής των ΜΜΕ και η διάθεση των εφημερίδων και περιοδικών σε πολύ ευρύτερα στρώματα πληθυσμού οδήγησε σταδιακά στην εξειδίκευση. Αρχικά, αυτή επήλθε με τον διαχωρισμό του πολιτικού από το αστυνομικό ρεπορτάζ. Έπειτα, ακολούθησαν το αθλητικό, το οικονομικό και το καλλιτεχνικό ρεπορτάζ και, στον 20ο αιώνα, η εξειδίκευση βάθυνε με την διάκριση της επιστημονικής και τεχνολογικής δημοσιογραφίας. Στα χρόνια μας – αρχές του 21ου αιώνα – υπάρχουν δημοσιογράφοι εξειδικευμένοι  στις επιμέρους τέχνες, αθλήματα και επιστήμες.

Ποιος είναι ο δημοσιογράφος;

Οι δημοσιογράφοι είναι οι άνθρωποι που αναζητούν, βρίσκουν, επεξεργάζονται και παρουσιάζουν πληροφορίες στο ευρύ κοινό, μέσω εφημερίδων, περιοδικών, ραδιοφωνικών σταθμών, τηλεοπτικών καναλιών, ή του Διαδικτύου.

Για το πώς διαμορφώθηκε διαχρονικά η ταυτότητα του δημοσιογράφου και γιατί αναγνωρίζεται πλέον ως λειτούργημα για την κοινωνία θα σταχυολογήσουμε λεχθέντα από τον αμερικανό εκδότη εφημερίδων Joseph Pulitzer (1847 –1911), στο όνομα του οποίου απονέμεται κατ’ έτος το μεγαλύτερο βραβείο δημοσιογραφίας. Σε μια επιστολή του 1906 προς έναν από τους συντάκτες του έδινε τις ακόλουθες οδηγίες:

«Μην φοβάσαι, αλλά βεβαιώσου ότι έχεις δίκιο. Μην πηγαίνεις στα άκρα, αλλά να είσαι πάντα αμερόληπτος, ανεξάρτητος και δίκαιος. Να μην έχεις εξαρτήσεις από πολιτικούς καμμίας πλευράς. Κάθε φύλλο της εφημερίδας είναι για σένα μια ευκαιρία και ένα καθήκον να πεις κάτι το θαρραλέο και αληθινό, να υπερβείς το μέτριο και συμβατικό, να πεις κάτι που θα εμπνεύσει τον σεβασμό του ευφυούς, μορφωμένου και ανεξάρτητου κοινού, να ξεπεράσεις τον φόβο της μεροληψίας και της προκατάληψης. Θα προτιμούσα να μου δίνεις ένα τέτοιο άρθρο την ημέρα κι αυτές οι λίγες γραμμές να αντιπροσωπεύουν τη σκληρή δουλειά ολόκληρης της ημέρας, αν είναι να απηχούν συμπυκνωμένη, έντονη σκέψη και αναθεώρηση, στιλπνότητα στο στυλ και ζύγισμα των λέξεων».

Άλλα λεχθέντα από τον Joseph Pulitzer:

«Αυτό που χρειάζεται μια εφημερίδα στις ειδήσεις της, στα πρωτοσέλιδα της και στα άρθρα της είναι η αίσθηση του χιούμορ, η περιγραφική δύναμη, η σάτιρα, η πρωτοτυπία, το καλό λογοτεχνικό ύφος, η έξυπνη συμπύκνωση και η ακρίβεια, η ακρίβεια, η ακρίβεια...»

«Ένας δημοσιογράφος είναι η επιφυλακή στη γέφυρα του πλοίου του κράτους. Σημειώνει το περαστικό πανί και τα μικρά ενδιαφέροντα σημεία που τέμνουν τον ορίζοντα. Αναφέρει τον παρασυρόμενο ναυαγό που μπορεί να σωθεί από το πλοίο. Παρατηρεί μέσα από την  ομίχλη και την καταιγίδα για να προειδοποιήσει για κινδύνους μπροστά. Δεν σκέφτεται τους μισθούς του ή τα κέρδη του εκδότη. Είναι εκεί για να προσέχει την ασφάλεια και την ευημερία των αναγνωστών που τον εμπιστεύονται».

«Η δημοκρατία μας και ο Τύπος της θα μεγαλώσουν ή θα πέσουν μαζί. Ένας ικανός, ανεξάρτητος, ταγμένος στο δημόσιο συμφέρον Τύπος, εκπαιδευμένος στο να διακρίνει το δίκαιο και με το θάρρος να το υπηρετεί, μπορεί να διατηρήσει τη δημόσια αρετή χωρίς την οποία η κυβέρνηση είναι ψεύδος και ψευδαίσθηση. Ένας κυνικός, μισθοφορικός και δημαγωγικός Τύπος θα παράξει συντωχρόνω έναν λαό τόσο χαμερπή όσο ο ίδιος. Η δύναμη διαμόρφωσης του μέλλοντος της Δημοκρατίας θα βρεθεί στα χέρια των δημοσιογράφων των μελλοντικών γενεών».

Στο αποχαιρετιστήριο σημείωμά του πριν τη συνταξιοδότηση, το 1907, ο Joseph Pulitzer προέτρεψε τους διαδόχους του να αντιτάσσονται πάντα στις προνομιούχες τάξεις και τους λεηλάτες της δημόσιας περιουσίας, να μεριμνούν πάντα για τους φτωχούς, να παραμένουν αφοσιωμένοι στην κοινωνική ευημερία, να μην ικανοποιούνται ποτέ με την απλή παράθεση ειδήσεων, να παραμένουν άτεγκτα ανεξάρτητοι και να μην φοβούνται να επιτίθενται στο άδικο, είτε αυτό πηγάζει από την αρπακτική πλουτοκρατία είτε από την αρπακτική φτώχεια».

Τι κάνει ο δημοσιογράφος;

Μέσα στα διαφορετικά μέσα ενημέρωσης υπάρχουν ειδικά καθήκοντα για τους δημοσιογράφους. Σε μεγάλους οργανισμούς, οι δημοσιογράφοι μπορούν να εξειδικεύονται σε μία μόνο εργασία, ενώ σε μικρές επιχειρήσεις κάθε δημοσιογράφος μπορεί να χρειαστεί να αναλάβει πολλά διαφορετικά καθήκοντα. Στη συνέχεια παραθέτουμε μερικές από τις τυπικές θέσεις εργασίας των δημοσιογράφων:

Οι ρεπόρτερ συγκεντρώνουν πληροφορίες και τις παρουσιάζουν σε γραπτή ή ομιλούμενη μορφή σε ειδησεογραφικά άρθρα ή ντοκιμαντέρ. Οι ρεπόρτερ μπορούν να εργάζονται ενταγμένοι στο προσωπικό κάποιου ΜΜΕ, αλλά μπορούν επίσης να εργάζονται ως ελεύθεροι δημοσιογράφοι (freelancers), γράφοντας άρθρα για όποιο ΜΜΕ τους πληρώνει κατά περίπτωση. Οι ρεπόρτερ παραδοσιακά κάλυπταν όλα τα είδη ειδήσεων, όμως μετά τα μέσα του 20ού αιώνα εξειδικεύθηκαν και αυτοί (π.χ. αθλητικοί ρεπόρτερ, πολιτικοί ρεπόρτερ κλπ).

Οι φωτορεπόρτερ χρησιμοποιούν φωτογραφίες για να πουν τα νέα. Παραδοσιακά, οι δημοσιογράφοι που κάλυπταν εκδηλώσεις συνοδεύονταν από έναν φωτογράφο (ή και έναν ηχολήπτη, προκειμένου για βίντεο), αλλά η τεχνολογική εξέλιξη επέτρεψε την ανάδειξη ενός υβριδικού ρόλου, του δημοσιογράφου-φωτογράφου-ηχολήπτη, που καλύπτει τα γεγονότα με δικό του κείμενο, εικόνες και ήχους.

Οι συντάκτες παίρνουν τις ιστορίες που έχουν γράψει οι ρεπόρτερ και οι φωτορεπόρτερ και τις βάζουν σε μορφή που ταιριάζει στις ειδικές ανάγκες της συγκεκριμένης εφημερίδας, του περιοδικού, ή της ιστοσελίδας όπου εργάζονται. Οι συντάκτες συνήθως δεν συλλέγουν οι ίδιες τις πληροφορίες. Η δουλειά τους είναι να επικεντρωθούν στον τρόπο με τον οποίο η ιστορία μπορεί να παρουσιαστεί καλύτερα στο ακροατήριό τους.

Οι ειδικοί αρθρογράφοι είναι δημοσιογράφοι που δημιουργούν προσωπικές στήλες σχολίων ή γράφουν εξειδικευμένα άρθρα για θέματα όπως βιβλία, ταινίες, τέχνες, επιστήμες και τεχνολογίας. Επιλέγονται συνήθως για τις γνώσεις τους σχετικά με ορισμένα θέματα ή την ικανότητά τους να γράφουν καλά. Αντίστοιχης εξειδίκευσης είναι οι αναλυτές, οι οποίοι αναλαμβάνουν να γράφουν μακροσκελή άρθρα που βασίζονται στα νέα αλλά δίνουν τις προεκτάσεις τους Και πάλι, τα μικρά ΜΜΕ χρησιμοποιούν γενικούς δημοσιογράφους για αυτά τα καθήκοντα.

Ο επικεφαλής των συντακτών και των αρθρογράφων λέγεται αρχισυντάκτης τομέα ή ενθέτου (π.χ. αρχισυντάκτης πολιτικού ρεπορτάζ, αρχισυντάκτης πολιτιστικών, αρχισυντάκτης επιστημονικού ενθέτου κ.ο.κ.), ανάλογα με ποιόν τομέα ύλης εποπτεύει. Σε μικρά ΜΜΕ, οι ίδιοι δημοσιογράφοι κάνουν το ρεπορτάζ άντλησης των ειδήσεων και γράφουν τα άρθρα ανάλυσής τους. Στους  ραδιοφωνικούς ή τηλεοπτικούς σταθμούς, οι υπεύθυνοι κάθε εκπομπής λέγονται παραγωγοί.

Ο διευθυντής σύνταξης είναι ο επικεφαλής όλων των δημοσιογράφων ενός ΜΜΕ. Σε μικρές επιχειρήσεις, παίρνει όλες τις αποφάσεις σχετικά με τις ιστορίες που θα καλύψουν και ποιος θα κάνει τι. Σε μεγαλύτερους οργανισμούς, ο διευθυντής σύνταξης  μπορεί να έχει έναν αναπληρωτή, του οποίου η ειδική δουλειά είναι να αναθέτει σε δημοσιογράφους τις επιλεγμένες ιστορίες.

Ο διευθυντής ενός ΜΜΕ είναι ο άνθρωπος που λαμβάνει την τελική απόφαση για το τι περιλαμβάνεται στην εφημερίδα, το περιοδικό ή τα δελτία ειδήσεων. Αυτός είναι ο τελικός υπεύθυνος για όλο το περιεχόμενο και όλους τους δημοσιογράφους.

Ποια είναι τα κίνητρα του δημοσιογράφου;

Το γιατί στρέφεται κανείς στη δημοσιογραφία ως επάγγελμα μπορεί να έχει πολλά αίτια. Στατιστικά, πάντως, διακρίνονται τέσσερα κύρια κίνητρα:

1.      Η επιθυμία να γράφει

Οι δημοσιογράφοι αποτελούν τη μεγαλύτερη ομάδα ανθρώπων που βιοπορίζονται από το γράψιμο. Πολλοί νέοι που οραματίζονται τον εαυτό τους ως μελλοντικό συγγραφέα επιλέγουν τη δημοσιογραφία ως τρόπο να κερδίσουν τα προς το ζην ενώ παράλληλα θα  αναπτύσσουν τις ικανότητες γραφής τους. Παρόλο που η δημοσιογραφική γραφή και η συγγραφή βιβλίων διαφέρουν, η φιλοδοξία να γίνει ένας σπουδαίος συγγραφέας δεν πρέπει να αποθαρρύνεται σε έναν υποψήφιο δημοσιογράφο.

2.      Η επιθυμία να γίνει γνωστός

Όλοι οι άνθρωποι επιθυμούν η εργασία τους να αναγνωρίζεται από τους άλλους, καθώς αυτό της δίνει επιπλέον αξία. Μερικοί άνθρωποι θέλουν επίσης να αναγνωριστούν οι ίδιοι, ως πρόσωπα, ώστε να αποκτήσουν «όνομα» στην κοινωνία. Δεν είναι κακό κίνητρο να επιθυμεί κανείς να είναι διάσημος, αλλά αυτό δεν πρέπει ποτέ να γίνει ο κύριος λόγος για να γίνει κανείς δημοσιογράφος. Δεν θα είναι καλός δημοσιογράφος εάν ενδιαφέρεται περισσότερο να εντυπωσιάσει το κοινό του από το να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του.

3.      Η επιθυμία να επηρεάζει τις εξελίξεις

Γνωρίζοντας τη δύναμη του τυπωμένου ή του εκπεμπόμενου λόγου, κάποιοι μπαίνουν στη δημοσιογραφία για τη δύναμη που θα τους δώσει να επηρεάσουν τους ανθρώπους. Σε πολλές χώρες, μεγάλος αριθμός πολιτικών έχει προϋπηρεσία δημοσιογραφίας, αλλά παραμένει ερώτημα το αν ήταν δημοσιογράφοι που μεταπήδησαν στην πολιτική ή πολιτικοί που χρησιμοποίησαν τη δημοσιογραφία ως σκαλοπάτι.

Γενικά, παρά την αντίληψη ότι οι δημοσιογράφοι ελέγχουν την πολιτική, οι καλοί δημοσιογράφοι αναγνωρίζουν το ρόλο τους ως υπηρέτες του λαού. Αυτοί είναι τα κανάλια μέσω των οποίων ρέουν οι πληροφορίες και είναι οι ερμηνευτές των γεγονότων. Αρκεί ως κίνητρο αυτή η πτυχή - σε συνδυασμό με την επιθυμία να επηρεάσει - για να γίνει κανείς ένας δημοσιογράφος που θεωρεί τον εαυτό υπερασπιστή του απλού πολίτη, έτοιμος να  εκθέσει τη διαφθορά και την κατάχρηση εξουσίας. Αυτός είναι ο κοινωνικός ρόλος της «Τέταρτης Εξουσίας: να λειτουργεί ως ενημερωτής και συνήγορος των απλών πολιτών έναντι των όποιων αδικιών από τις άλλες τρεις εξουσίες. Κι αυτός ο ρόλος είναι ζωτικός για κάθε δημοκρατία.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της επιθυμίας να επηρεάσεις τα γεγονότα για τον εαυτό σου και της επιθυμίας σου να το κάνεις για άλλους ανθρώπους. Δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιείς τη δημοσιογραφία για εγωιστικούς σκοπούς, αλλά μπορείς να τη χρησιμοποιήσεις για να βελτιώσεις τη ζωή άλλων ανθρώπων. Αρκεί να θυμάσαι και να σέβεσαι το ότι μπορεί να μην συμφωνούν πάντα μαζί σου ως προς τις βελτιώσεις που πρέπει να γίνουν.

4.      Η επιθυμία για γνώση

Η περιέργεια είναι ένα φυσικό χαρακτηριστικό των ανθρώπων και συνιστά βασικό συστατικό για κάθε δημοσιογράφο. Αρκετοί νέοι μπαίνουν στο επάγγελμα με την επιθυμία να μάθουν περισσότερα για τον κόσμο γύρω τους, χωρίς να χρειάζεται να εξειδικευτούν σε επιμέρους τομείς σπουδών. Πολλοί λοιπόν επικρίνουν τους δημοσιογράφους ότι έχουν γνώσεις ρηχές που οδηγούν στη διαστρέβλωση των γεγονότων. Και η αλήθεια είναι ότι, παραδοσιακά, οι περισσότεροι δημοσιογράφοι γνώριζαν λίγα πράγματα για πολλά θέματα και όχι πολλά για ένα θέμα, σε βάθος. Ιδιαίτερα στην εποχή μας, όπου η τεχνολογία αλλάζει ραγδαία τα πάντα στην κοινωνία και την οικονομία, το ρίσκο να εκτεθείς είναι μεγάλο. Από αυτόν τον κίνδυνο μπορείς να προστατευθείς με δύο τρόπους: Αφενός με την εξειδίκευση σε ιδιαίτερο θεματικό τομέα δημοσιογραφίας και αφετέρου με τον σεβασμό στη γνώση επαϊόντων. Η έντονη φυσική σου περιέργεια θα σε βοηθήσει.

Σημειωτέον ότι η γνώση έχει πολλές χρήσεις. Μπορεί απλώς να σε βοηθήσει γίνεις πληρέστερος και πιο ενδιαφέρων άνθρωπος. Μπορεί επίσης να σου δώσει δύναμη πάνω στους άλλους, ειδικά στους ανθρώπους που δεν διαθέτουν αυτή τη συγκεκριμένη γνώση. Έχε πάντα κατά νου ότι αυτή η δύναμη μπορεί να χρησιμοποιηθεί θετικά – για να βελτιώσει τη ζωή των ανθρώπων – ή αρνητικά – αν εγωιστικά επιδιώκεις να προβάλεις το άτομό σου.

Τι χρειάζεται ο δημοσιογράφος;

Οι περισσότεροι νέοι που γίνονται δεκτοί στη δημοσιογραφία έχουν καταρχήν τουλάχιστον μια από τις προαναφερθείσες επιθυμίες. Αλλά οι επιθυμίες από μόνες τους δεν θα σε κάνουν επιτυχημένο δημοσιογράφο. Χρειάζεται να καλλιεργήσεις ορισμένες ιδιαίτερες ιδιότητες και δεξιότητες:

- Ενδιαφέρον για τη ζωή

Πρέπει να ενδιαφέρεσαι για τον κόσμο γύρω σου. Πρέπει να θέλεις να βρίσκεις ερωτήματα και απαντήσεις και να μοιράζεσαι τις ανακαλύψεις σου με τους αναγνώστες σου, τους θεατές ή τους ακροατές σου – και γι’ αυτό θα πρέπει να έχεις ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων. Αν έχεις ήδη ευρύ φάσμα γνώσεων πάνω στο οποίο να χτίσεις, η πορεία σου θα είναι πολύ πιο εύκολη. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να είσαι πάντα πρόθυμος να μάθεις κάτι νέο.Οι δημοσιογράφοι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της γλώσσας μιας χώρας. Αυτό τους επιφορτίζει με ιδιαίτερη ευθύνη, διότι ενδέχεται να καθορίσουν τα πρότυπα χρήσης της γλώσσας για τις μελλοντικές γενιές. Πέραν αυτού, δεν πρόκειται να γίνεις πραγματικά μεγάλος δημοσιογράφος αν δεν έχεις βαθιά αγάπη για τη γλώσσα, γραπτή ή προφορική. Πρέπει να κατανοείς την έννοια και τη ροή των λέξεων και να απολαμβάνεις τη χρήση τους. Η διαφορά μεταξύ ενός συνηθισμένου άρθρου και ενός σπουδαίου δεν είναι μόνο τα γεγονότα που πραγματεύεται αλλά και ο τρόπος με τον οποίο αποτυπώνονται αυτά.

- Αγάπη για τη γλώσσα

Αν αγαπάς τη γλώσσα, θα την φροντίζεις και θα την προστατεύεις από βλάβες. Θα σέβεσαι τη γραμματική, θα ελέγχεις πάντα την ορθογραφία σου και θα αρπάζεις κάθε ευκαιρία για να εμπλουτίσεις το λεξιλόγιό σου. Και, οπωσδήποτε, δεν γράφεις «φραγκολεβαντίνικα»: H χρήση εμβόλιμων ξένων όρων μέσα στο ελληνικό κείμενο αφενός επιδεικνύει την ημιμάθειά σου για τους όρους – τόσο στη μία γλώσσα όσο και στην άλλη – και, αφετέρου, φτωχαίνει την κατανόηση και την γλώσσα όσων σε διαβάζουν ή σε ακούν.

Η ειδησεογραφία - το βασικό δομικό στοιχείο της δημοσιογραφίας - απαιτεί έναν απλό, απέριττο τρόπο γραφής. Αυτή η ανάγκη για απλότητα μπορεί να αποθαρρύνει τους νέους δημοσιογράφους, παρόλο που είναι συχνά πιο δύσκολο να γράφεις απλά και περιεκτικά από το να γράφεις πλατυάζοντας. Αφού κατακτήσεις τη βασική μορφή της ειδησεογραφίας, μπορείς να ξεπεράσεις τα όριά της και να αρχίσεις να αναπτύσσεις ένα δικό σου ύφος. Μην αποθαρρυνθείς από μια αργή εκκίνηση. Όσο μεγαλώνεις με τη γλώσσα σου, θα την αγαπάς όλο περισσότερο.

- Ξύπνιο και νοικοκυρεμένο μυαλό

Το ζητούμενο είναι να υπάρχει μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ του κόσμου και των δημοσιογράφων ως προς τα παρατιθέμενα γεγονότα, είτε όταν οι δημοσιογράφοι τα αντλούν είτε όταν τα εκθέτουν. Δεν πρέπει λοιπόν ως δημοσιογράφος να είσαι απρόσεκτος με αυτά. Πρέπει να επιδιώκεις διαρκώς την ακρίβεια παράθεσης των γεγονότων. Χωρίς αυτή θα χάσεις την εμπιστοσύνη, τους αναγνώστες και, τελικά, τη δουλειά σου.

Ο καλύτερος τρόπος εξασφάλισης της ακρίβειας είναι να αναπτύξεις ένα σύστημα διάταξης των γεγονότων στο νου σου. Θα πρέπει να έχεις πάντα πρόχειρο ένα σημειωματάριο – ή το κινητό σου τηλέφωνο – για να καταγράφεις τα γεγονότα και τα σχόλια, αλλά το μυαλό σου είναι το κύριο εργαλείο. Κράτησέ το «νοικοκυρεμένο».

Θα πρέπει επίσης να είσαι σε εγρήγορση. Ποτέ μην σταματάς να σκέπτεσαι και να χρησιμοποιείς τη φαντασία σου. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να «στήνεις» τα πράγματα – κάτι τέτοιο δεν είναι ποτέ επιτρεπτό. Αλλά θα πρέπει να χρησιμοποιείς τη φαντασία σου για να δημιουργήσεις μια νοητική εικόνα για το τι σου λένε οι άνθρωποι. Πρέπει να οπτικοποιήσεις την ιστορία. Εάν φροντίσεις να δομήσεις αυτή την εικόνα και δεν σταματήσεις μέχρις ότου ξεκαθαρίσει, θα έχεις βάλει τα γεγονότα σε τέτοια τάξη  που θα μπορέσεις εύκολα να την ανακαλέσεις όταν έρθει η ώρα να γράψεις την ιστορία.

Καθώς θα συσσωρεύεις εμπειρία και εξάσκηση, θα αναπτύξεις εκείνη την ιδιαίτερη συνειδητοποίηση του τι αποτελεί είδηση. Οι παλιοί δημοσιογράφοι το λένε «αίσθηση της είδησης»: είναι η δυνατότητα αναγνώρισης της πληροφορίας που θα ενδιέφερε το κοινό σου, ή που μπορεί να σου δώσει έναυσμα για άλλες ιστορίες. Είναι επίσης η ικανότητα να «ξεσκαρτάρεις» μέσα από μια αρμαθιά γεγονότων και απόψεων το ποια από αυτά είναι τα πιο σημαντικά ή ενδιαφέροντα για το κοινό σου.

Ένα καλό παράδειγμα είναι το εξής ανέκδοτο για πρωτάρη δημοσιογράφο: Τον έστειλαν να καλύψει τον γάμο ενός υπουργού. Όταν επέστρεψε στο γραφείο, ο αρχισυντάκτης τον ρώτησε τι έχει να γράψει. Εκείνος, συνοφρυωμένος, του απάντησε: «Συγγνώμη, αλλά δεν έχω τίποτε: Η νύφη δεν εμφανίστηκε». Τότε ο αρχισυντάκτης του εξήγησε ότι όταν μια νύφη δεν εμφανίζεται στο γάμο, αυτό είναι είδηση! Ο νεαρός δημοσιογράφος δεν είχε σκεφτεί τη σχετική σημασία των γεγονότων - δεν είχε «αίσθηση της είδησης».

- Καχύποπτο μυαλό

Οι άνθρωποι δίνουν πληροφορίες στους δημοσιογράφους για ποικίλλους λόγους. Πρέπει να είσαι σε θέση να αναγνωρίζεις περιπτώσεις κατά τις οποίες οι άνθρωποι δεν σου λένε την αλήθεια. Άλλες φορές οι άνθρωποι το κάνουν εν αγνοία τους και άλλοτε εσκεμμένα. Όμως εσύ θα παραπλανήσεις το κοινό σου αν τις αναφέρεις, ανεξάρτητα από τα κίνητρά τους. Πρέπει να αναπτύξεις την ικανότητα να αναγνωρίζεις πότε σου δίνουν ψευδή στοιχεία.

Εάν υποψιάζεσαι ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο, κάνε στον πληροφοριοδότη σου περισσότερες ερωτήσεις, τέτοιες που είτε να σε πείσουν για την αλήθεια του είτε να αποκαλύψουν το ψέμα του.

- Αποφασιστικότητα

Είναι η έφεση να βγεις έξω, να βρείς μια ιστορία και να καταπιαστείς μαζί της μέχρι να ικανοποιηθείς ότι την κατέχεις με πληρότητα. Μοιάζει τραβηγμένο, αλλά είναι σαν είσαι ο σκύλος με το κόκκαλο: δεν το αφήνεις μέχρι να ξεκοκκαλίσεις και το μεδούλι του, ακόμη κι αν οι άνθρωποι προσπαθούν να σου το βγάλουν από το στόμα.

Αυτό σημαίνει ότι συχνά πρέπει να κάνεις σκληρές ερωτήσεις και να στενοχωρήσεις ανθρώπους που δεν θέλουν να συνεργαστούν. Μπορεί να είναι οδυνηρό, αλλά στο τέλος θα κερδίσεις τον σεβασμό τους. Οποσδήποτε να είσαι πάντα ευγενικός, όσο και αν οι άλλοι είναι αγενείς. Ο κανόνας είναι απλός: Να είσαι ευγενικός αλλά επίμονος.

Αντίστροφα, ψάχνοντας την άκρη της ιστορία σου, μπορείτε να την απομακρύνεις με το να είσαι πολύ επιθετικός. Μερικές φορές μπορεί να χρειαστεί να προσεγγίσεις μια ιστορία με προσοχή και πονηριά, μέχρι να είσαι σίγουρος ότι την κατέχεις. Αφού συμβεί αυτό… μπορείς να μασήσεις το κόκκαλο.

- Φιλικότητα

Πρέπει να είσαι σε θέση να τα πας καλά με όλα τα είδη των ανθρώπων. Δεν μπορείς να επιλέγεις το από ποιόν θα πάρεις συνέντευξη με τον ίδιο τρόπο που επιλέγεις ποιον θα έχεις φίλο. Πρέπει να είσαι φιλικός προς όλους, ακόμη και προς αυτούς που δεν σου αρέσουν. Αν είσαι φιλικός προς όλους, θα μπορέσεις να είσαι και δίκαιος προς όλους.

- Αξιοπιστία

Αυτή είναι μια ποιότητα που θαυμάζεται σε οποιοδήποτε επάγγελμα, αλλά εκτιμάται ιδιαίτερα στη δημοσιογραφία. Τόσο ο εργοδότης σου όσο και το κοινό σου βασίζονται σε εσένα για την απρόσκοπτη ροή της ενημέρωσης. Αν έχεις κλείσει ραντεβού για συνέντευξη αλλά δεν εμφανιστείς, τότε θα έχεις προσβάλλει αρκετούς ανθρώπους: εκείνον/η που περίμενε να δώσει συνέντευξη, τον αρχισυντάκτη που περίμενε το υλικό και τους αναγνώστες/ακροατές/τηλεθεατές που την στερούνται. Το πιο πιθανό είναι η επόμενη συνέντευξη να ανατεθεί σε άλλον. Για τους πυρετώδεις ρυθμούς με τους οποίους επιτελείται η δημοσιογραφία, η αξιοπιστία και η υπευθυνότητα είναι εκ των ων ουκ άνευ.

Συνοψίζοντας:

Η δημοσιογραφία είναι από γεννησιμιού της μια δημοκρατική λειτουργία: Ενημερώνει τους πολλούς για τις εξελίξεις και τους προφυλάσσει από την κατάχρηση εξουσίας των λίγων.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να γίνεις δημοσιογράφος και πολλά είδη δημοσιογράφου να γίνεις. Είναι μια καριέρα με πολλές προκλήσεις και ανταμοιβές.

Ο δημοσιογράφος πρέπει:

• Να ενδιαφέρεται για τον κόσμο γύρω του.
  
• Να αγαπά τη γλώσσα του.
  
• Να έχει ξύπνιο και νοικοκυρεμένο μυαλό.
  
• Να είναι σε θέση να πλησιάσει αλλά και να αμφισβητήσει τους ανθρώπους.
  
• Να είναι ευγενικός αλλά επίμονος.
  
• Να είναι φιλικός και αξιόπιστος.
  

Βιβλιογραφία:

• Η κατασκευή της συναίνεσης και τα ΜΜΕ (βίντεο, διάρκειας 2:48')
  

https://www.youtube.com/watch?v=fmqWu1zNV1w 

• JOURNALISM - A Very Short Introduction, Ian Hargreaves, OXFORD UNIVERSITY PRESS, 2005 (βιβλίο)